Balkanlar dil, din ve etnik bakımdan dünyanın en karmaşık bölgelerinin başında gelmektedir. Osmanlı İmparatorluğu girdiği her yere medeniyet götürmüş; yollar, köprüler, hanlar, hamamlar, çeşmeler, kapalı çarşılar, konaklar ve ibadethaneler yapmıştır. Osmanlı hâkimiyeti altındaki Balkan coğrafyasında yaşanan huzur ve kardeşlik sayesinde Balkan milletleri kendi dil ve dinlerini muhafaza edebilmişlerdir. Çeşitli etnik unsurların bileşimi olarak nitelenen Osmanlı kimliği, büyük ölçüde Balkanlar’daki çeşitliliği yansıtmaktadır. İmparatorluklara özgü hoşgörü Balkanlar’da uzun yüzyıllar barışı da getirmiştir. 550 yıldan fazla Osmanlı Devleti tarafından yönetilen Balkanlar’ı resmiyette 7 ay 23 gün fiiliyatta ise sadece 40 gün süren bir yoğun çarpışmalarla kaybetmek, Balkanlar’da yaşayan Türklerde çok büyük bir travma yaşatmıştır. Balkan Savaşları, edebiyatımızda şiir ve romanlara özellikle de hikâyelere konu olmuştur. Hikâyelerde, en çok vatan sevgisi ve vatanı koruma sorumluluğu ile Türklerin gördüğü zulüm ve bunun yanı sıra savaşla birlikte gelen zorunlu göç yer alır. Savaş sırasında yaşanan her şey, çoğu hikâyede, en ince ayrıntısına kadar yazılmıştır. Balkan Savaşları Türklerde milliyetçilik fikrinin uyanışına yol açtı. Osmanlı milleti kavramının yerini Türk milliyetçiliği fikri aldı. Balkanların kaybı ile Osmanlılık kimliği bir kenara bırakıldı. Milli devlete geçiş gündeme taşındı. Balkan Savaşları tarihte siyasi anlam taşıyan ender savaşlardan birisidir. Osmanlı’nın bölgeden çekilmesinden sonra Müslümanlar, siyasi olarak sistemli bir şekilde katledildi ve Balkan milletleri arasında eritilmeye başlandı. Balkanlardan gelenler beraberlerinde kültürlerini de getirdiler. Anadolu insanına, yeni bilgi, yeni meslek ve yeni üretim biçimlerini tanıttılar. Yeni gelenler ile bir kültürel kaynaşma oldu. Balkanlardan göç edenler yani muhacirler sürüldükleri toprakları halen unutamamış, Rumeli’ye olan özlemlerini şarkı, türkü, şiir ve hikâyeler aracılığı ile daima dile getirmişlerdir. Balkan Savaşları’nda Türklere reva görülen bu mezalimve soykırımdan bugün Bulgaristan’daki okullarda okutulan tarih ders kitaplarında hiç bahsedilmemesi düşündürücüdür. Balkan Savaşları’nda büyük Türk Milleti’ne karşı işlenmiş olan savaş suçuve soykırım, insanlık tarihinin o güne kadar görebildiği en vahşi ve en acı olay olarak tarihin kanlı sayfalarındaki yerini almıştır. Bu vahşetin sorumluları bugüne kadar tarihin karanlık ve tozlu sayfalarında unutulmuş görülseler de, insanlığın vicdanı hiçbir zaman onları affetmeyecektir. Balkan Savaşları’nın çıkmasının çok çeşitli nedenleri bulunmaktadır. Savaş, Karadağ’ın Osmanlıya saldırmasıyla 1912’de başlamış olup, bunu Bulgaristan, Sırbistan ve Yunanistan’ın saldırısı izlemiştir. Savaşta Selanik Yunan ordusuna tek mermi atılmadan bırakılmış, Bulgar ordusu, Edirne’yi kuşatmış, Kırklareli ve Lüleburgaz’ı çok kısa sürede alıp Çatalca’ya kadar ilerlemiştir. Osmanlı Devleti, ordu içindeki siyasi çekişmeler, kötü idare, disiplinsizlik, iaşe ve ulaşım güçlüğü gibi nedenler yüzünden “tarihinin en ağır yenilgisine” yani “Balkan Bozgunu-Balkan Felaketi” ne uğramıştır. Türkler, 550 yıllık Türk yurdu “Rumeli”ni, devletin ikinci başkenti olan “Edirne”yi ve “Ege Denizi’ndeki üstünlüğünü”kaybetmiştir.“Balkan Savaşları’nı niçin kaybettiğimiz” ve “bu savaştan çıkarılacak dersler” konusunda gerekli çalışmalar ne yazık ki tam olarak yapıl(a)mamış, “bozgunda”sorumluluğu bulunanlar hesap vermemiştir. Uygulanan “Bulgar mezalimi” savaş sırasında Bulgar, Sırp ve Yunanlıların düzenli ordu birlikleri ve çeteleriyle çocuk, kadın ve yaşlı demeden sivil “Müslüman-Türk Soykırımına” dönüştürülmüştür. Soygun, işkence, cinayet ve tecavüzle Balkanlardaki Türk varlığı yok edilmek istenmiştir. 632.408 sivil Müslüman katledilmiş, evini bırakıp kaçan Türk mültecilerin sayısı ise 1 milyon 300 bin kişidir. Anadolu’da “mülteci sorunu”, Balkanlar’da “Türk Azınlıkları Sorunu” ve “Balkanlaşma” kavramları ortaya çıkmıştır. Balkan Savaşları edebiyat alanında ağıtlardan oluşan “Rumeli Türklerinin trajedisi” olarak yankı bulmuştur.Dr. Öğr. Üyesi Yücel Atila ŞEHIRLIEdirne-2023