Bilim, fiziksel ve sosyal dünyayı anlama çabası içerisinde olmayla başlar. Bu bağlamda bilimin en önemli özelliği “anlama çabası”dır. Bilim bunları anladıktan sonra bunları geliştirmeyi ya da bunlara hizmet etmeyi amaç edinir. Ancak bunları gerçekleştirmek oldukça güç ve sistematik bir süreçtir. Sun Yat Sen’in (1866-1925) söylediği gibi, "Anlamak zordur; anladıktan sonra, uygulama kolaydır.” Bu önemli düşünce, araştırma ve incelemenin özellikle bilimsel olanının neden gerekli olduğunu açık bir biçimde ifade etmekte ve bu eseri bir bakıma özetlemektedir. Bilimsel araştırma, sosyal bilim ve eğitim bilimlerindeki kuramları oluşturmakta, var olanları şekillendirmekte ve bazen bunları da eksiklik bulunduğundan dolayı yeniden biçimlendirmektedir. Dolayısıyla, bilimsel araştırma uygulamaları bilgilendirmekte ve daha iyiye doğru yöneltmektedir. Hangi seviyede olursa olsun hepsindeki ortak amaç, insanların hayatlarına olumlu yönde katkıda bulunmaktır. Bu eserde gerçekleştirilmeye çalışılan temel amaç, anlamayı kolaylaştırma ve buna paralel olarak öğrencilerin, öğretmenlerin, yöneticilerin, akademisyen adaylarının, akademisyenlerin, diğer birçok uygulamacı ve kuramcının düşünce ve uygulamalarını daha sistemli hale getirmeye çalışmaktır. İçerik olarak bu eserin temel amacı; sosyal bilimlerde olduğu gibi eğitim bilimlerindeki nitel, nicel ve eleştirel kuram yaklaşımlarını kuramsal ve pratik olarak tanıtmak, bu tür araştırma yapmaya istekli ve eğilimli olan bireyleri teşvik etmek ve onlara araştırma yürütülürken gerekli görülen veri toplama araçlarını sağlamaya çalışmaktır. Ayrıca, her üç araştırma yaklaşımından bilimsel bilgi üretme konusunda etkin olarak neden ve nasıl yararlanılabileceğini felsefî ve pratik olarak ortaya koymak amaçlanmıştır.Herhangi bir araştırma yaklaşımının diğerine göre tercih edilmesi araştırmanın “doğasıyla” ilişkilidir. Hiçbir araştırma yaklaşımı ve buna bağlı olarak tercih edilerek kullanılan yöntem ve teknikler, tek başına ağırlıklı olarak bütün eğitim konularını incelemede, sosyal dünyanın hizmetine sunmada ve dolayısıyla bunları geliştirmede yeterli olmaz. Kanımca bu, birçoğu tarafından kabul edilen bir gerçektir. Araştırmanın nitel, nicel ya da eleştirel kuram yaklaşımı olup olmayacağına karar vermeden önce neyin araştırılacağının (konunun tespit edilmesi) detaylı bir biçimde düşünülmesi ve buna bağlı olarak da nasıl araştırılacağına karar verilmesi gerekmektedir. Diğer bir anlatımla, “amaca uygunluk” ölçütü, araştırmada yararlanılacak yaklaşımın seçimini VI / Bilimsel Araştırma Yöntemlerisağlayacaktır; çünkü her üç yaklaşım da sosyal dünyaya farklı “dünya görüşü” ya da “felsefe” ile yaklaşmaktadır. Buna ilaveten, her bir araştırılacak konu, farklı yöntem ve tekniklerle incelenebilir. Buraya kadar belirtilen ön söz niteliğindeki belirgin, önemli konular ve tartışmalar bu eserin çeşitli bölümlerinde yeri geldiğinde daha detaylı bir biçimde incelenmeye çalışılacaktır. Bu eserde, çoğunlukla eğitime ağırlık verilmiş olup örnekler de buna yöneliktir. Ancak şu da unutulmamalıdır: Eğitime yönelik birçok açıklama ve örnekler pek çok sosyal bilim için de mantıksal olarak geçerlidir. Eserdeki bölümlerin sunumu ise, bir araştırmada kullanılabilecek genel yapıdan özel yapıya doğru gidilmesi şeklindedir. Bunlar sırasıyla; yaklaşım, yöntem ve tekniktir. Bu kısa açıklamalar ışığında bu eser on beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, araştırmanın doğasının ne olduğu, insanların neden araştırmaya ihtiyaç duydukları, onların bilgiye ulaşmada hangi yolları denedikleri, eğitim araştırmalarının amaçlarının ne olduğu ve bilimin temel işlev ve özellikleri konuları üzerinde durulacaktır. İkinci bölümde, eğitimde psikolojik ve sosyolojik kökenli araştırmaların başlangıcından günümüze kadar olanlarından belirginleri kısaca özetlenmeye çalışılarak, bu özetlemeyle günümüz araştırmalarına temel yapı kazandırılmak istenmiştir. Üçüncü bölümde, eğitim araştırmalarına olan yaklaşımlar içerisinde yer alan yöntemler kısaca açıklanacaktır. Buradaki amaç, eğitim dünyasını araştırırken hangi yöntemlerden yararlanıldığı konusunda bilgi vermektir. Dördüncü bölümde, araştırma yaklaşımlarının dayandığı paradigmalardan belirgin olanları tanıtılacak. Bu amaçla, bir sonraki bölümün anlaşılmasına alt yapı oluşturulmaya çalışılacaktır. Beşincibölümde, nitel araştırma yaklaşımının felsefî dayanakları paradigmalar ışığında açıklanacaktır. Altıncı bölümde, nitel araştırmalara yöneltilen en belirgin eleştiriler arasında yer alan araştırmaların geçerli ve güvenilir olmasıyla ilişkili konulara değinilerek, bir araştırmada olması gereken etiksel (ahlâkî) konular açıklanacaktır. Açıklamalar, nicel araştırmadaki anlayış ve varsayımlar karşılaştırılarak yapılacaktır. Yedinci bölümde, nitel araştırmalarda en fazla kullanılan yöntemlerden, etnografik araştırma, özel durum çalışması, temellendirilmiş (gömülü) kuram ve tarihsel araştırma yöntemlerinin belirgin özellikleri incelenecektir. Sekizinci bölümde, nitel araştırmalardaki veri toplama tekniklerinden gözlem, görüşme ve doküman metotları üzerinde durularak, araştırmalarda bunların nasıl kullanılacağı hakkında açıklamalar sağlanacaktır. Dokuzuncu bölümde, nitel araştırmalarda yararlanılan belirgin veri analizi teknikleri üzerinde durularak, bu konuda analizlerin nasıl yapılacağıyla ilişkili pratik bilgiler verilmeye çalışılacaktır. Onuncu bölümde, nicel Ön Söz / VIIaraştırma yaklaşımının felsefî dayanakları belirgin paradigmalar ışığında açıklanacaktır. On birinci bölümde, nicel araştırma yaklaşımında kullanılan deneysel ve survey (tarama) yöntemleri incelenecek, nicel araştırmalarda yararlanılan anket, görüşme ve gözlem teknikleri üzerinde durulup çeşitli örnekler verilecektir. On ikinci bölümde, nicel veri analizindeki temel kavramlar ve nicel veri analizinin nasıl yapıldığına yönelik uygulamalı örnekler verilecektir. On üçüncü bölümde, nitel ve nicel yaklaşımlar arasındaki belirgin farklılıklara dayalı olarak yapılan karşılaştırmalar açıklanacaktır. Daha sonra da bir araştırmada her iki yaklaşımın birleştirilerek birlikte kullanılıp kullanılamayacağı konusunda bilgiler verilecektir. On dördüncü bölümde, nitel ve nicel yaklaşımlardan farklı olan, bir bakıma her ikisinden de yararlanan eleştirel kuram yaklaşımı açıklanarak, bu yaklaşım içerisinde yer alan aksiyon araştırması incelenecektir. Eleştirel kuram yaklaşımı, sadece anlamayı amaçlamaz, aynı zamanda anladıktan sonra geliştirmeyi de amaçlar. Özellikle öğretmenlere yardımcı olmak amacıyla bu araştırma yöntemi detaylı bir şekilde incelenecektir. Bu konunun önemliliği, bu bölümde açıklanmaya çalışılacaktır. On beşinci bölümde, özellikle araştırmaya yeni başlayanların yararlanabilecekleri araştırma önerisinde nelerin bulunması gerektiği, literatür taramasının nasıl yapılacağı, bu taramadan alıntı yapımı ve kaynakça yazımında nasıl yararlanılabileceği konuları örneklerle işlenmeye çalışılacaktır.Eser hakkında dikkat edilmesi gereken önemli bir konu ise, bu kaynaktaişlenilen konuların araştırma alanında sadece belirgin olanlarından seçildiği ve bu konularda giriş niteliğinde bilgiler verilmeye çalışıldığıdır. Çünkü her bir konu ve hatta bunlara bağlı alt konular, ayrı bir eseri gerekli kılmaktadır. Ayrıca bu kitap, ülkemizde eğitim alanında bu kapsamda yazılmış ilk çalışmalardan biri durumundadır. Ümit ediyorum bu eser, öğretmen adayları, öğretmenler, akademisyenler ve diğer birçok sosyal bilimlerde araştırma yapmak isteyen kişilerin faydalanabileceği bir kaynak olacaktır.Bu eserin hazırlanmasında çeşitli öneri ve katkılarından dolayı meslektaşlarımdan sayın Prof. Dr. Nevzat YİĞİT’e, Prof. Dr. Taner ALTUN’a, Prof. Dr. Yavuz AKBAŞ’a, Öğrt. Gör. Ahmet AYDIN’a ve aynı zamanda maddî desteklerinden dolayı Anı Yayıncılığa en içten teşekkürlerimi sunuyorum