Küçük ve orta ölçekli işletmeler, temel istihdam ve gelir kaynakları olarak ekonomik büyümede kilit bir role sahiplerdir ve birçok ülkede hem ulusal hem de bölgesel kalkınmanın ana aktörleri olarak görülmektedir. KOBİ’lerin faaliyetlerini desteklemek, ekonomik büyüme, istihdam yaratma ve ekonomik ve sosyal uyum için Avrupa Komisyonu tarafından öncelikler listesinde değerlendirilmektedir. KOBİ’ler tüm dünyada faaliyet gösteren işletmelerin %95’ini oluşturmakta, birçok ülkede istihdamın %70’ini, GSYİH’nin %55’ini temsil etmektedir (World Trade Organization, 2018). Ülke ekonomileri içerisinde büyük paya sahip olan KOBİ’lerin geliştirilmesi konusunda birçok alanda araştırma ve politika geliştirilmektedir. Bu alanlardan biri de millî gelir artışı, piyasayı dinamikleştirme, döviz giriş çıkışının artması, verimliliğin artması, uzmanlaşma gibi pek çok olumlu etkiyi de beraberinde getiren uluslararasılaşma faaliyetleridir. KOBİ’lerin zayıf yönlerini ortadan kaldırmak veya en aza indirmek için kullanılan yöntemlerden biri olarak kümelenmeler, uluslararası rekabet gücü, yerel ve bölgesel ekonomik kalkınma, inovasyon sistemlerinin geliştirilmesi ve istihdam yaratılması amacıyla kullanılan bir politika aracı olarak kabul edilmektedir (Kırkankabeş, 2019). Ülke ekonomilerinde sürdürülebilir kalkınma hedefleri kapsamında KOBİ’lerin rekabet güçlerinin geliştirilmesi ve performanslarının artırılması konusunda kümelenmeler, KOBİ’lere hızlı büyüme ve iş birlikleri geliştirmeleri için fırsatlar sunmaktadır (Srovnalíková, Havierniková, & Guščinskienė, 2018). İşletmelerin ulusal ve uluslararası pazarlarda rekabet avantajı ve çeşitli alanlarda kazanımlar elde etmek üzere sektörel veya coğrafi olarak bir araya gelerek oluşturdukları yapı, kümelenme olarak tanımlanmaktadır (Reveiu & Dardala, 2013). Kümelenmeler işletmelere uluslararasılaşmadan markalaşmaya, bilgiye kolay erişimden inovasyona ve iş birliği imkânlarına kadar pek çok alanda rekabet avantajı sağlamaktadır (Porter M., 2008; Sheffi, 2010; Cojocaru & Ionescu, 2016; Jevwegaga ve diğerleri, 2018). Küresel rekabette yaşanan artış, büyük işletmelerde olduğu gibiKOBİ’lerin de varlıklarını sürdürebilmeleri, kâr elde edebilmeleri ve diğer amaçlarına ulaşabilmeleri için uluslararasılaşmalarını zorunlu hâle getirmiştir. Küresel Rekabet Ortamında Birlikte Rekabet 2 İşletmeler, kâr elde etme, büyüme, varlığını sürdürme gibi temel amaçları doğrultusunda ve çeşitli proaktif ve reaktif nedenlerle uluslararasılaşma sürecine girebilmektedir (Czinkota, Ronkainen, & Moffet, 2011; Hollensen, 2011). KOBİ’ler uluslararasılaşma stratejisi olarak yüksek esneklik, düşük kaynak gereksinimi ve düşük risk imkânı sağlaması dolayısıyla ihracatı daha çok tercih etmektedir (Albaum, Strandskov, & Duerr, 2002). Literatürde, KOBİ’lerin ihracat faaliyetlerini anlamak ve bunları geliştirmek adına gerçekleştirilmiş pek çok çalışma bulunmaktadır. Bu kapsamda KOBİ’leri ihracata yönlendiren faktörlerin neler olduğu, ihracat davranışlarını ve ihracat performanslarını nelerin etkilediği, ihracat faaliyetlerinin ve ihracatçı özelliklerinin artırılması ve geliştirilmesi adına neler yapılması gerektiğine ilişkin işletme içi (mikro) ve işletme dışı (makro) faktörler temelinde uzun yıllardır çalışmalar yapılmaktadır (Welch & Wiedersheim-Paul, 1980; Cavusgil & Nevin, 1981; McDougall, Shane, & Oviatt, 1994; Albaum, Strandskov, & Duerr, 2002; Stoian & Rialp-Criado, 2010; Pinho & Martins, 2010; Dai & Charoenrat, 2019). İşletme içi (mikro) faktörler, işletme düzeyinde kontrol edilebilir ve değiştirilebilir faktörler olduğu için bu faktörler temelinde işletmelerin ihracatçı özelliklerinin geliştirilmesi adına daha uygulanabilir öneriler ortaya konulabilmektedir. Bu kapsamda yapılan çalışmalarda işletmenin büyüklüğü, yaşı, sahip olduğu kaynaklar, örgütsel yapısı, dış ticaret departmanı gibi sahip olduğu temel özelliklerin (Reid, 1983; Gashi, Hashi, & Pugh, 2014; Efrat, vd. 2018; Federici, Parisi, & Ferrante, 2020) işletme yöneticisinin algıladığı avantaj, fırsat, risk gibi tutumsal özelliklerinin ve eğitim düzeyi, ihracat deneyimi, yabancı dil bilgisi gibi beceri temelli özelliklerinin (Kedia & Chhokar, 1985; Suárez‐Ortega & Álamo‐Vera, 2005; Shih & Wickramasekera, 2011; Loue, 2018); işletmenin veya yöneticinin girişimcilik yöneliminin (McDougall, Shane, & Oviatt, 1994; Kabiri & Salehi, 2013; Boso, Oghazi, & Hultman, 2017; Hernández-Perlines, Ariza-Montes, & Araya-Castillo, 2020) ihracata ilişkin bilgi ve operasyonel beceri ve uzmanlıklarının (Kaynak, 1992; Piercy, Kaleka, & Katsikeas, 1998; Samiei Nasr, Aali, & Bafandeh Zendeh, 2011; Munawwer, 2015) işletmelerin ihracat faaliyetleri ve ihracatçı özellikleri üzerinde belirleyici mikro faktörler olduğu görülmüştür. Ancak literatürde, bu faktörlerin tamamını aynı anda araştıran kapsayıcı bir çalışmaya rastlanmamıştır. Çalışmanın amacı, OSTİM Organize Sanayi Bölgesi’nde yer alan yedi farklı sektördeki kümelenmelere üye olan işletmelerde mikro faktörlerin işlet-Giriş3 melerin ihracatçı özellik göstermeleri üzerindeki etkilerinin ve kümelenmelerin üye işletmelerin ihracatlarını geliştirmeye yönelik yürüttükleri faaliyetlerin ortaya konulmasıdır. Bu amaca yönelik olarak kümelenme üyesi işletmelerin temel özellikleri, yönetici özellikleri, girişimcilik yönelimi ve sahip oldukları ihracat becerilerinin ihracatçı özellikleri üzerinde etkili olup olmadığı belirlenmeye; kümelenmelerin ise işletmelerin ihracatçı özelliklerini geliştirmeye yönelik olarak ne gibi faaliyetler yürüttüğü ve işletmelere bu konuda ne gibi destekler sunduğu anlaşılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde KOBİ’lerin temel özellikleri, avantajlarıdezavantajları, Türkiye ve dünya ekonomisi için önemi, kümelenme ve KOBİ kavramı konularına; ikinci bölümünde uluslararasılaşma nedenleri, uluslarasılaşma süreci, uluslararasılaşma derecesi, uluslararasılaşma stratejileri, ihracat, ihracatın önemi ve ihracat türleri konularına ilişkin literatür çalışması; üçüncü bölümde araştırma modeli, değişkenler ve hipotezler ile ilgili literatür çalışması; dördüncü bölümde araştırma yöntemi, uygulama, verilerin analizi ve bulguları yer almaktadır.